.png)
Азаматтың мүліктік жауапкершілігі
🔷 I. ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
ҚР АК-нің 20-бабы азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің әмбебап қағидатын бекітеді:
азамат заңда өзгеше көзделмесе, өз міндеттемелері бойынша барлық тиесілі мүлкімен жауап береді.
Бұл нені білдіреді:
- толық мүліктік жауапкершілік;
- мүлікті өндіріп алудан ерікті түрде алып тастауға жол берілмейді;
- заңда белгіленген ерекшеліктердің болуы.
🔹 II. ЖАЛПЫҚАМТЫМДЫ МҮЛІКТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК ҚАҒИДАСЫ
«Азамат өз міндеттемелері бойынша барлық тиесілі мүлкімен жауап береді...»
🔸 Жауапкершілік әмбебап сипатқа ие:
- қозғалатын және қозғалмайтын мүлікті қамтиды;
- оған ақша қаражаттары, жылжымайтын мүлік, көлік, бағалы қағаздар, үлестер, салымдар, зияткерлік меншік және т.б. кіреді.
📌 Мысал: Егер азамат қарыз шартын жасап, бірақ қарызын қайтармаса, сот оның автокөлігіне, пәтеріне, банктік шоттарына және тіпті ЖШС-дегі үлесіне өндіріп алуды қолдана алады.
🔹 Тікелей байланысты норма: – ҚР АК 21-бабы — «Өндіріп алуға жатпайтын мүлік».
🔹 III. ЕРЕКШЕЛІКТЕР — ӨНДІРІП АЛУҒА ЖАТПАЙТЫН МҮЛІК
«...заңнамалық актілерге сәйкес өндіріп алуға жатпайтын мүліктен басқа.»
🔸 Бұл ерекшеліктер бекітілген:
- ҚР АК 21-бабында;
- ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексінде (АІЖК), 239-бап;
- «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Заңда, 95-бап.
📌 Өндіріп алудан қорғалатын мүлік тізімі:
- жалғыз тұруға жарамды тұрғын үй (басқа баспанасы болмаған жағдайда);
- күнделікті тұрмысқа қажетті заттар;
- азық-түлік пен бір айлық күнкөріс минимумына тең ақша;
- кәсіби қызметке қажетті мүлік (мысалы, фрилансердің ноутбугі);
- жеке марапаттар, мемлекеттік наградалар.
📌 Мысал: Егер азаматтың жалғыз пәтері болса және оның басқа үйі немесе үлесі болмаса, сот орындаушысы оны алып қоя алмайды.
🔹 IV. ЖЕКЕ КӘСІПКЕРЛЕР (ЖК)
🔸 ЖК кәсіпкерлік қызметтен туындайтын міндеттемелері бойынша, егер өзгеше көзделмесе, барлық мүлкімен, соның ішінде жеке мүлкімен де жауап береді.
📚 Негіз:– ҚР Кәсіпкерлік кодексі, 37-бап;– ҚР АК 19-бабы (ЖК – заңды тұлға құрмайтын азамат).
📌 Мысал: Егер ЖК бизнеске несие алып, міндеттемелерін орындамаса, өндіріп алу оның жеке пайдаланып жүрген автокөлігіне де қолданылуы мүмкін.
🔹 V. ҚАТЫСТЫ НОРМАЛАР МЕН КОДЕКСТЕР
| Норма | Мазмұны |
|---|---|
| ҚР АК 21-бабы | Өндіріп алудан қорғалатын мүліктің тізімі |
| ҚР АК 272-бабы | Міндеттемелер бойынша жауапкершілік — қосымша, үлестік |
| ҚР АК 293–295-баптары | Міндеттемелерді үшінші тұлғалардың орындауы |
| ҚР АІЖК, 239-бап | Мүліктің атқарушылық иммунитеті |
| «Атқарушылық іс жүргізу туралы» Заң, 95-бап | Өндіріп алуға жатпайтын мүліктің тізімі |
| ҚР Кәсіпкерлік кодексі, 37-бап | ЖК-нің міндеттемелер бойынша жауапкершілігі |
| ҚР Салық кодексі, 96-бап | Салықтық қарыздарды өндіріп алу кезектілігі |
🔷 VI. СОТ ТӘЖІРИБЕСІ
🔹 Кейс 1: Азамат ЖКО-да келтірілген залал үшін жауапқа тартылды. Сот шығынды өндіріп алуды дача, автокөлік және банктік шот есебінен жүргізуді шешті.
🔹 Кейс 2: Сот орындаушысы борышкердің жалғыз пәтерін өндіріп алмақ болды. Сот мұны заңсыз деп таныды, ҚР АК 21-бабы мен ҚР АІЖК 239-бабына сілтеме жасады.
🔷 VII. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАР
| Норма | Мазмұны |
|---|---|
| ЕАЭО елдерінің азаматтық кодекстері | Әмбебап мүліктік жауапкершілік қағидасы ұқсас |
| ЕҚҚА (1-Хаттама, 1-бап бойынша прецеденттер) | Өндіріп алу тек заңдылық, үйлесімділік және әділеттілік қағидаттары сақталған жағдайда мүмкін |
| БҰҰ: Қарыздарды реттеудің баламалы әдістері жөніндегі негізгі қағидаттар | Азаматтың күнкөрісіне қажетті ең төменгі деңгейдегі қаражатты қорғау |
🔷 VIII. ҚОРЫТЫНДЫ
ҚР АК-нің 20-бабы азаматтық құқықтың негізгі қағидаттарының бірін қалыптастырады — ▶ азаматтың өз әрекеттері мен міндеттемелері үшін толық мүліктік жауапкершілігі. ▶ Сонымен бірге, заң шығарушы салдарларды ізгілендіріп, өндіріп алуға жатпайтын мүліктің нақты тізімін белгілейді. ✅
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
