.png)
Құқық қорғау орган қызметкерлерінің жасырын тергеу іс-қимылдарын жүргізуі қылмыстық құқық бұзушылық болып табылмайды
ҚР Қылмыстық кодексінің (ҚК) 35-бабы жедел-іздестіру, қарсы барлау іс-шараларын немесе жасырын тергеу әрекеттерін жүзеге асыру барысында жасалған әрекеттер үшін қылмыстық жауаптылықтан босатудың негіздерін белгілейді. Төменде тәжірибеден мысалдармен, өзге кодекстердің баптарына және нормативтік қаулыларға сілтемелермен толықтырылған құқықтық түсіндірме берілген.
📘 Жалпы ережелер
ҚК-нің 35-бабына сәйкес, заңмен қорғалатын мүдделерге зиян келтіру қылмыстық құқық бұзушылық болып табылмайды, егер ол келесі жағдайларда жасалса:
- Субъектілері: уәкілетті мемлекеттік органның қызметкерімен немесе осы органның тапсырмасы бойынша онымен ынтымақтастық жасайтын өзге тұлғамен.
- Мақсаты: адамдар тобы, алдын ала сөз байласқан адамдар тобы, қылмыстық топ жасаған қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алу, оларды анықтау, ашу немесе тергеу; барлау және (немесе) бүлдіру әрекеттерінің алдын алу, әшкерелеу және жолын кесу.
- Шарттары: келтірілген зиян көрсетілген қылмыстық құқық бұзушылықтар келтіретін зияннан аз болуы; алдын алу, ашу немесе тергеуді басқа жолмен жүзеге асыру мүмкін болмауы.
Алайда бірінші бөліктің ережелері адамның өміріне немесе денсаулығына қатер төндіретін, экологиялық апатқа, қоғамдық қасіретке немесе өзге де ауыр зардаптарға әкелетін әрекеттерге қолданылмайды.
⚖️ Құқыққа сай болу шарттары
Жедел-іздестіру іс-шаралары (ЖІШ) барысында жасалған әрекетті қылмыстылықты жоққа шығаратын мән-жай деп тану үшін келесі шарттардың сақталуы қажет:
- Субъект: әрекет уәкілетті мемлекеттік органның қызметкерімен немесе осы органның тапсырмасы бойынша онымен ынтымақтастық жасайтын өзге тұлғамен жасалуы.
- Мақсат: әрекет адамдар тобы, алдын ала сөз байласқан адамдар тобы, қылмыстық топ жасаған қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алу, оларды анықтау, ашу немесе тергеуге; барлау және (немесе) бүлдіру әрекеттерінің алдын алу, әшкерелеу және жолын кесуге бағытталуы.
- Қажеттілік: алдын алу, ашу немесе тергеуді басқа жолмен жүзеге асыру мүмкін болмауы.
- Сәйкестілік: келтірілген зиян көрсетілген қылмыстық құқық бұзушылықтар келтіретін зияннан аз болуы.
- Ауыр зардаптардың болмауы: әрекет адамның өмірі мен денсаулығына қатер төндірмеуі, экологиялық апатқа, қоғамдық қасіретке немесе өзге де ауыр зардаптарға әкелмеуі тиіс.
🧾 Сот тәжірибесі
Қазақстан Республикасы соттарының тәжірибесінде ЖІШ жүргізуге байланысты істерді қарау кезінде мұндай әрекеттердің құқыққа сай болу шарттарының бар-жоғына ерекше назар аударылады. Соттар ЖІШ жүргізу барысында заң талаптарының сақталуын, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына рұқсат етілген шектен тыс араласу болмағанын, сондай-ақ келтірілген зиянның алдын алынған зиянға сәйкестігін бағалайды. (Заң және Құқық Алматы)
📚 Қатысты нормативтік актілер
· Қазақстан Республикасының 1994 жылғы 15 қыркүйектегі № 154-XIII «Жедел-іздестіру қызметі туралы» Заңы: ЖІШ-тің құқықтық негіздерін, міндеттері мен қағидаттарын және жүзеге асыру тәртібін айқындайды.
· Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі (ҚПК): жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу тәртібін және олардың нәтижелерін қылмыстық процесте пайдалануды реттейді.
· Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2022 жылғы 22 желтоқсандағы № 10 нормативтік қаулысы: ЖІШ барысында алынған дәлелдемелерді бағалау мәселелерін түсіндіреді. (Заң және Құқық Алматы)
🧠 Қорытынды
ҚК-нің 35-бабы ЖІШ жүргізу барысында жасалған әрекеттер үшін, белгілі бір шарттар сақталған жағдайда, қылмыстық жауаптылықтан босатуға құқықтық негіз береді. Аталған норманы дұрыс қолдану уәкілетті орган қызметкерлері немесе олармен ынтымақтастық жасайтын өзге тұлғалардың әрекеттерінің құқыққа сай болуын айқындау үшін істің барлық мән-жайларын мұқият талдауды талап етеді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
